Koronavirüs Salgını Bir Tehdit mi? Korunmak İçin Neler Yapmalıyız ?

0 27.02.2020 227

Koronavirüsler ilk defa 1937 de ölmüş tavuklardan kuşlara bulaşan ve bronşit ile seyreden bir zoonotik (hayvandan insana geçen) bir hastalık olarak tanımlanmıştır. Son 70 yıldan beri fare, yarasa, kedi, köpek, hindi, at, domuz, sığır, böcek, deve ve kuşlar gibi bir çok hayvanlarda bulunduğu bilinmektedir. Korona virüs %15-30 oranında soğuk algınlığı kliniği yapar. İnsanlara hayvanlardan bulaşır. Nadiren insandan insan bulaş söz konusudur. İnsanlar arasında kış ve erken ilkbahar aylarında görülür ve dört ay sonra tekrarlayabilir. Soğuk algınlığı tablosuyla seyrettiğinde iyileşme geç olabilir. Birçok tipi olmasına rağmen insanda altı türü hastalık yapar. Son yıllarda Çin ve Ortadoğudan yayılan ciddi solunum yetmezliği ile görülen SARS ve MERS enfeksiyonlarına ek olarak yeni koronavirus 2019(2019-CoV) isimli bir zoonotik viral hastalık gündeme oturmuştur.

Koronavirüslerin önemi, virüsün değişik suşlarının insanda hızla gelişen solunum yetmezliğine neden olmasıdır. İlk olarak ciddi akut solunum yetmezliği (Severe acute respiratory syndrome-SARS) şeklinde Çin'in Guandong eyaletinde 2002 kasım ayında ortaya çıkan ve hızla 37 ülkeye yayılarak 774 kişinin ölümüne sebep olan bir zoonotik enfeksiyon olarak dünya çapında bir pandemi (salgın) görülmüştür. SARS-CoV bir RNA virüsü olup alt veya üst solunum yolu enfeksiyonu veya gastroenterit yapmıştır. Hastalık ateşle başlayıp erken dönemde soğuk algınlığı benzeri bir tablo (kuru öksürük, üşüme, titreme, nefes darlığı ve yaygın kas ağrıları) şeklinde görülebilir. Ciddi pnömoni tablosunda kalp böbrek karaciğer yetmezliği ile ilerleyerek ölümcül olabilir. Şimdiye kadar 8098 olgu doğrulanmış ve 774 ölüm görülmüştür. Ölüm genelde >65 yaş üzerinde olmuştur ve haziran 2003 de kontrol altına alınmıştır.

Daha sonra 2012 yılında Suudi Arabistan'da develerden insanlara bulaşan Ortadoğu solunum yolu enfeksiyon etkeni (Middle east respiratory syndrome MERS-CoV) adlı yeni bir virüs tanımlanmıştır. Bu virüs 2015 de tüm dünyaya (Amerika ve Kore dahil) yayılmıştır ve bu hastalıkta mortalite çoğunlukla ciddi solunum yetmezliğinden olmuştur. MERS-CoV enfeksiyonunda semptomlar ateş, öksürük, nefes darlığı olup, temasda virüsü taşıyan develerin sorumlu olduğu belirlenmiştir. Ülkemizden de o dönemde bir olgu bildirimi yapılmıştır.

Korona virüsler influenza, adenovirüs, respiratuvar sinsityal virüs gibi solunum yolu viral enfeksiyon etkenidirler. Enfeksiyon sırasında intestinal mukoza hücreleri, böbrek tubuli ve nöronların da tutulduğu ortaya konmuştur.

İnsanda görülen koronavirüsler dört tane olmakla birlikte gelişen mutasyonlarla MERS, SARS ve Aralık 2019 da Çin'de yeni saptanan ve deniz ürünlerinden (ya da yarasa/yılandan) bulaştığı tahmin edilen 2019-nCov virüsü vardır. Bunlar moleküler olarak insanlara hayvanlardan bulaşan zoonotik viral respiratuvar enfeksiyon etkenleridir. İnsandan insana bulaş nadir görülür.

İnsanlarda görülen başlıca Koronavirüs tipleri şunlardır:

229E (alpha coronavirus)
NL63 (alpha coronavirus)
OC43 (beta coronavirus)
HKU1 (beta coronavirus)
MERS-CoV (the beta coronavirus that causes Middle East Respiratory Syndrome, or MERS)
SARS-CoV (the beta coronavirus that causes severe acute respiratory syndrome, or SARS)
2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)

Aralık 2019 da Çin'in Wuhan eyaletinde izole edilen bu yeni koronavirüs, 2019-nCoV olarak adlandırılmıştır ve insanlarda hızla ciddi pnomoni tablosuna neden olmuşur, şu ana kadar (24 Ocak 2020 itibarıyle) 800'e yakın kişinin enfekte olduğu, 18 kişinin de öldüğü belirlenmiştir. Dünya Sağlık örgütü olayın pandemiye dönüşmemesi için gerekli önerileri sunmaktadırlar. Bu yeni korona virüs, ilk olarak Wuhan eyaletinde deniz ürünü satılan pazarda satıcılarda görülmüştür. Virüs deniz ürünü satılan marketlerde bulunan kişilerde ciddi solunum yetmezliği ile seyretmiş olup şu ana kadar ABD, Japonya, Tayvan, Güney Kore'de de vakalar görülmeye başlanmıştır.

Bu açıdan hava alanında ateşi olan hastaların izole edilmeleri hastalığın yayılmasını önlemek için alınan en önemli kararlardan biridir. ABD kendi bünyesinde üç havalanını Çin Wuhan eyaletinden gelen uçaklara karşı kapatmıştır.

Henüz koronavirusların aşısı olmadığı için insanlar hapşırma ve öksürme sırasında mendil veya kolları ile ağız ve burunlarını kapatması, ellerini bol sabunlu su ile (en az 20 saniye) yıkaması en önemli koruyucu önlemlerin başında gelmektedir.

Enfeksiyonu yaymamak için kalabalık ortamlara girmeme, cerrahi maske kullanımı ve kişisel hijyen kurallarını uyum önemlidir. Tedavisinde herhangi bir antiviral önerilmez ancak solunum yetmezliği veya organ yetmezliği durumunda hastanın izole yoğun bakımlarda tedavisinin, semptomatik yapılması önerilmektedir. Ateş düşürücüler yararlıdır. Genelde tek başına viral enfeksiyon olarak ciddi solunum yetmezliği yapmaktadır. Henüz ülkemizde görülmeyen bu koronavirus hastalığında, uzun süren ve tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonlarında moleküler tanı yöntemi ile hastaların değerlendirilmesi gerekir.

Koronavirüsler ve diğer solunum yoluyla bulaşan tüm virüslerin bulaşma yolları:

*Öksürme ve hapşırma gibi hava yoluyla

*Hasta kişiye elle dokunma veya el sıkışma gibi yakın kişisel temasla

*Üzerinde virüs bulunan bir nesneye veya yüzeye dokunma sonrasında ellerin yıkamandan ağıza, burna veya gözlere temasıyla olabilir.

Aşağıdakileri yaparak hem koronavirüsler hem de diğer solunum yoluyla bulaşan virüslerin (influenza:grip, parainfluenza, RSV gibi) bulaşma riskini azaltabilirsiniz:

*Ellerinizi en az 20 saniye su ve sabunla yıkayınız

*Gözlere, burna veya ağıza yıkanmamış ellerle dokunmaktan kaçınınız

*Hasta olan insanlarla yakın temastan kaçınınız

Toplumu nasıl korursunuz

Soğuk algınlığı belirtileriniz varsa, aşağıdakileri yaparak başkalarının korunmasına yardımcı olabilirsiniz:

*Hastayken evde kalmak

*Başkalarıyla yakın temastan kaçınmak

*Öksürürken veya hapşırırken, ağız ve burnu mendille kapatmak ve mendili çöpe atıp elleri yıkamak

*Nesneleri ve yüzeyleri temizlemek, dezenfekte etmek

2019-2020 Yeni Coronavirus salgını ile ilgili Dünya Sağlık Örgütü'nün yayınladığı güncel bilgilere aşağıdaki linkler üzerinden ulaşabilirsiniz.